" زندگینامه زنده یاد مرتضی پاشایی "
مرتضی پاشایی (زادهٔ ۲۰ مرداد ۱۳۶۳ – درگذشتهٔ ۲۳ آبان ۱۳۹۳) خواننده، نوازنده و آهنگساز پاپ ایرانی بود.
زندگی
پاشایی در سال ۱۳۸۹ با قرار دادن ترانههایش در اینترنت به شهرت رسید. او نخستین آلبوم رسمی خود، «یکی هست» را در سال ۱۳۹۱ منتشر کرد. آلبومهای «گل بیتا» و «اسمش عشقه» دو آلبوم دیگرِ او هستند که تا پیش از درگذشتش بهصورت رسمی منتشر نشدهبودند.
وی از آذر ۱۳۹۲ به تشخیص پزشکان به سرطان معده مبتلا شد و در ۲۳ آبان ۱۳۹۳ در ۳۰سالگی درگذشت. او دانشجوی رشتهٔ گرافیک بوده و از کودکی به موسیقی علاقه داشتهاست. موسیقی را از چهاردهسالگی با نواختن گیتار آغاز کرد.
مرتضی پاشایی از دوران کودکی همیشه نسبت به موسیقی حس خاص و مبهمی داشت. او از سال ۱۳۸۹ با انتشار اینترنتیِ قطعات خود شروع به کار کرد. او با قطعهٔ «یکی هست» به شهرت رسید. کارشناسان، او را از پیروان سبک محسن یگانه و شادمهر عقیلی میدانند.مرتضی پاشایی در پاییز سال ۱۳۹۱ باانتشار آلبوم یکی هست به جمع خوانندگان آلبومدار پاپ ایران پیوست.
ترانهٔ «یکی هست» از کارهای شاخص پاشایی دانسته میشود. پاشایی ترانهٔ «عصر پاییزی» را برای مجموعهٔ تلویزیونی به همان نام ساختهبود که مسئولان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به آن اجازهٔ پخش ندادند. پاشایی نیز «عصر پاییزی» را در اینترنت منتشر کرد که به یکی از محبوبترین ترانههای او تبدیل شد. او همچنین ترانهٔ «نگران منی» را بهعنوان تیتراژ برنامهٔ تلویزیونیِ ماه عسل اجرا کردهبود.
بیماری
در آذر سال ۹۲ پزشکان تشخیص دادند مرتضی پاشایی بیماری سرطان دارد. مرتضی پاشایی عصر جمعه ۱۶ آبان ۹۳ به بخش مراقبتهای ویژه منتقل شد. علت انتقال این خواننده به بخش مراقبتهای ویژه تب شدید عنوان شد. بهدلیل شرایط خاص مرتضی پاشایی، پزشکان ملاقات با وی را ممنوع کردند؛ بااینحال، عصر یکشنبه ۱۸ آبان تعدادی از هنرمندان برای ملاقات با او و افزایش روحیهٔ مرتضی پاشایی در بیمارستان بهمن حاضر شدند و لحظاتی کوتاه در کنارش بودند. همچنین در ۲۰ آبان معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران و مدیرعامل انجمن موسیقی ایران از وی عیادت کردهبودند.
در گذشت
پاشایی در ۱۳ آبان ۱۳۹۳ بهعلت شرایط وخیم بیماری سرطان معده در بیمارستان بهمن تهران بستری شد و بر اثر این بیماری، صبح روز جمعه بیستوسوم آبان ۱۳۹۳ (حدود ساعت ۱۰:۳۰ صبح) در بیمارستان بهمنِ تهران درگذشت.
حاشیههای پس از مرگ
پس از مرگ وی، برخی رسانهها عکسها و فیلمهایی از لحظات پایانیِ عمر وی در بیمارستان منتشر کردند که با گلایهٔ خانوادهٔ وی همراه شد.
درگیریهای پراکنده بین پلیس و تجمعکنندگان در مراسم یادبود وی روی داد که خبرگزاری دولتی فارس، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درمورد این درگیریها گفت که برخی رسانهها سعی در مخالف جلوه دادن پاشایی با جمهوری اسلامی ایران داشتند. اعضای خانوادهٔ پاشایی، در بیانیهای، در تأیید گفتههای خبرگزاری دولتی فارس، گفتند که:
خانواده و خاندان مرتضی پاشایی افرادی در خط انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی و از مریدان اهل بیت هستند.
حاشیههای پس از فوت این خواننده پاپ تا مدتها پس از مرگ وی ادامه داشت و خبرهای ضد و نقیض گوناگونی در مورد این خواننده و به ویژه در مورد آثار وی منتشر شد. پدر مرتضی پاشایی در خرداد ماه ۱۳۹۴ (هفت ماه پس ار فوت مرتضی پاشایی) در بیانیهای اعلام کرد: (شرایط) همه اعضای این خانواده به گونهای است که در امور مادی و مالی استغناء داشته و هیچ گونه چشم داشتی به اموال حرام و ناحق نداشتهاند،.... اما متأسفانه عدهای از افراد، اهداف ناروای خود را به ما نسبت داده و با فرافکنی، سعی در تشویش اذهان عمومی داشته تا از طریق این جوسازیها بتوانند به قول معروف کلاهی از این نمد برای خود بدوزند.
وی با تأکید بر این موضوع که مرتضی پاشایی در مورد واگذاری امتیاز تولید و پخش آخرین آلبوم به یادگار مانده از خود با هیچ فرد یا موسسهای قراردادی منعقد نکرده و مالکیت مادی و معنوی این اثر هنری متعلق به خانواده وی میباشد عنوان داشت: کسانی که ادعای سهم خواهی و بعضاً شراکت در این آلبوم را دارند میبایست بدانند که ادعای آنان فاقد وجاهت حقوقی و قانونی است. همه عوامل دخیل در تولید این آلبوم، حقوق مادی خود را گرفته، حتی بعضی از آنها بیش از مبالغ متعارف نیز دستمزد خود را دریافت کردهاند.
واکنش خودجوش
از هنگام بستری شدن وی در بیمارستان، گروه بزرگی از مردم در برابر بیمارستان حضور یافتهبودند که با انتشار خبر درگذشت وی بر این جمعیت افزوده شد. درپی مرگ وی، تجمعهای خودجوشی در سراسر ایران ایجاد شد و مردم به همخوانیِ ترانههای او پرداختند.همچنین جمعهشب در برخی پارکهای تهران ازجمله پارک لاله و بوستان آب و آتش و همچنین در پارکهایی در شهرهای دیگرِ ایران ازجمله مشهد، اصفهان و گرگان و... اجتماعات مردمی بهیاد وی برگزار شد.
انتشار آهنگهای وی در بیستمین نمایشگاه مطبوعات و رسانهها، همزمان با انتشار خبر درگذشت او جوّ خاصی به این نمایشگاه دادهبود.
بسیاری از مردم در برابر برج میلاد تهران اجتماع کردند که باعث بسته شدن ورودی برج شد. این اجتماع همزمان با اجرای کنسرت وداع توسط حسامالدین سراج بود. سیدمحمد میرزمانی، رهبر کنسرت هم گفت: «معمولاً مرسوم نیست که رهبر ارکستر روی صحنهٔ اجرا صحبت کند، اما ازآنجاکه شنیدهام امروز مرتضی پاشایی فوت کردهاست، درگذشت این هنرمند جوان را تسلیت میگویم.» رویدادهای پس از مرگِ پاشایی و استقبال گسترده از مراسم تشییع جنازهٔ او باعث بحثهایی میان تحلیلگران شد، که در میان آنها موافقان و مخالفان تحلیلهای خود را ارائه میکردند.
واکنش شخصیتها
- سید حسن هاشمی، وزیر بهداشت، در نشست کمیتهٔ ملی سرطان درگذشتِ وی را تسلیت گفت.
- کارلوس کیروش، سرمربی تیم ملی فوتبال ایران درگذشت پاشایی را در برنامهٔ ورزش دو تسلیت گفت.
- بسیاری از ورزشکاران، ازجمله محمد نوری، سردار آزمون، سیدجلال حسینی و سروش رفیعی درگذشت وی را تسلیت گفتند.
تشییع
مراسم تشییع و خاکسپاری وی در روز یکشنبه ۲۵ آبان از مقابل تالار وحدت تهران برگزار شد. با وجود قرار داشتن تهران در وضعیت بحرانیِ ناشی از وارونگی هوا، جمعیت کثیری از مردم شرکت کردند. یکی از مسئولان راهنمایی و رانندگی تهران، با اشاره به انسداد مسیر پل حافظ تا خیابان جمهوری اسلامی بهدلیل حضور گستردهٔ مردم، اظهار داشت: طول خیابان ولیعصر (عج) و حافظ با بار ترافیکیِ سنگین مواجه شدهاست. جمعی از مردم از استانهای همجوار تهران خود را به مراسم تشییع و خاکسپاری پیکر وی رساندهبودند. برای بهبود ترافیک، پلیس راهنمایی و رانندگی در بهشت زهرا و تالار وحدت حضور یافت. همچنین، بهدلیل ازدحام در بهشت زهرا، دفن پیکر وی در قطعهٔ هنرمندان بهشت زهرا، با تأخیر، شبانه انجام شد.
پدیده پاشایی
پدیده پاشایی بیانگر پدیدهٔ اجتماعی ناشناخته یا فروخفته ایست که در قالب ابراز احساسات جمعی در تجمعات کمنظیر مرگ و تشییع خواننده پاپ ایرانی مرتضی پاشایی خود را نشان داد. این پدیده توسط جامعه شناسان علت یابی شده و مورد بازشناسی و بررسی قرار گرفته است.
بعضی کارشناسان آنرا پدیده عاطفی در برابر فشار مدرنیته دانستند.
یوسف اباذری دلیل اصلی شکلگیری پدیده پاشایی را سیاستزدایی دانست که نمود آن میدان دادن به افراد غیر نخبه همچون ورزشکاران، بازیگران، خوانندگان و... در امور سیاسی است. به گفته این مدرس دانشگاه، در سالهای اخیر هم حاکمیت و هم مردم دچار ترسی متقابل از یکدیگر شدهاند. از این رو هم مردم و هم حاکمیت به سمت سیاستزدایی حرکت میکنند و در این فضا شخصی چون پاشایی به یک اسطوره و نماد تمرکز بر امور غیرسیاسی تبدیل میشود.
در این میان این پدیده از نظر بررسی ارزشی منتقدان و مدافعانی و مخالفانی داشت.
در روز ۱۸ آذر سال ۱۳۹۳، جلسهای در خصوص «پدیدار شناسی فرهنگی یک مرگ؛ بررسی جامعه شناختی پدیده درگذشت مرتضی پاشایی» در تهران برگزار شد. در این جلسه «حمید رضا جلایی پور» تبلیغات را عامل مهمی برای تشکیل جمعیت برشمرد. «محمد سعید ذکایی» گفت: «به اعتقاد من تجربه پاشایی یک نوع اجتماع گرایی پست مدرن یا یک مشارکت عاطفی و اظهاری است.» محمود شهابی این رخداد را مصداق «تخطی کارناوالی» دانست. نعمت الله فاضلی دلیل پدیده شدن پاشایی را حرکت به سوی «کلانشهری شدن» دانست. «مهدی منتظر قائم» و «محمدامین قانعیراد» این واقعه را کمنظیر ندانستند. همچنین یوسف اباذری در این جلسه موسیقی پاشایی را «مبتذل و فالش» توصیف کرد و توجه جوانان به آن را نشانه افت فرهنگی دانست که با اعتراض افراد حاضر مواجه شد.
حسین باستانی آنرا نشانه پیش بینی ناپذیری مردم ایران دانست
فرنوش امیرشاهی آنرا نشان دهندهٔ اهمیت بررسی خلاهای احتمالی موجود با بدنهٔ جامعه دانست. برخی صاحبنظران گستردگی حضور مردم را نشانهٔ فاصله داشتن نظام جمهوری اسلامی و روشنفکران با تفکر عرصهٔ عمومی عنوان کردند و حضور گستردهٔ مردم با دوربینهای موبایل، نشانهٔ اثرگذاری شبکههای اجتماعی دانسته شد.
به اعتقاد لیلی نیکونظر، در تجمع مردم برای تشییع خواننده پاپ «یک سرکشی از امر مسلط» نهفته است. پیام یزدانجو، پای فشردن روشنفکران بر متعجب شدن از این رخداد و ارائهٔ تحلیلهای متعدد از آن را ناشی از تمایل آنان به «پدیده سازی» برای انجام کار خود عنوان کرد.
ابعادی از این پدیده در فضای مجازی و رسانهها پس از آن هم ادامه داشت و دارد.
آلبومها
- یکی هست (۲۰۱۲)
- گل بیتا (۱۳۸۹)
- اسمش عشقه (۱۳۹۴)